Աշխարհի հնագույն ժողովուրդներից մեկը՝ հայ ժողովուրդը, պատմության հազարամյակներ ի վեր բնակվելիս է եեղել իր բուն հայրենիքում՝ Հայկական լեռնաշխարհում: Նոյ նահապետի ժամանակներից ի վեր թշվառ է դարձել բնկչությունը: Հայաստանի աննպաստ դիրքը, օտար արշավանքներից կրած ծանր հարվածները հայ ժողովրդին չեն կարողացել ընկճել: Այդ բնակավայրում ապրել են նաև այլ ժողովուրդներ, բայց նրանք չեն կարողացել էական դեր խաղալ ընդհանուր հորձանուտում: Եվ հաստատվում է իբրև հայ ժողովրդով բնակեցված միատարր երկիր: Հայ ժողովուրդն աշխարհում առաջինն ընդունեց քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն: Հայաստանի մշակութային կյանքում կարծես աստվածային պարգև լույս ծագեց հայ ժողովրդի գլխին:
Մեսրոպ մաշտոցը 405 թ. Ստեղծեց հայոց գիրը: հայաստանի բուն տարածքը հասնում էր 300-312 հազ.քառ.կմ.՝այսինքն տասն անգամ ավելի, քան այսօրվա Հայաստանն է, բնակչության թիվը հասնում էր 8 մլն.:
Հայաստանի խոշոր քաղաքներից են եղել Նախիջևանը, Գանձակը, Սեբաստիան, Բիթլիսը, Եվդոկին, Խլաթը և այլն: Իսկ թուրքերն իրենց վարքով հայտնի են իբրև թալանչի, ավազակաբարո, ասպատակո, մարդասպան և արնախում հորդաներ, ցեղախումբ և ոչ կազմակերպված ժողովուրդ:
Զեյթունի 1862թ., 1879 թ., 1884թ., Մուշի 1863թ. ազատագրական շարժումները:
Մոնղոլները անապատի զավակներ էին, նրանք իրենց կյանքն անցկացնում էին ձիու թամբի վրա: Դրա համար է, որ ասում են. <<այնքան մարդ չկա, ինչքան ձի կա>>:
Հայերը, հույները, սլավոնները զրկված էին տարրական իրավունքներից: Սպանված ոչխարի համար դատ ու դատաստան կար, իսկ զոհվաժ հայի համար ոչ դատ կար, ոչ դատաստան:
Ընդհանրապես մետաղագործությունը աշխույժ էր Ախլցխայում, Դերսիմում, Վանում, ????: Վանը մնում էր որպես ոսկերիչների քաղաք: Զարգացած էր նաև զինագործությունը: Արևմտյան Հայաստանում զարգացած էր նաը կաշեգործությունը, թիթեղագործությունը,մսագործներ, հյուսներ, ջրաղացաշինությունը, վարսավիրներ, ժամագործներ, հացագործներ, թաղիքագործներ, ????? որմնադիրներ, կավագործներ, բրդե և բամբակե գործվածքների արտադրությունը, կտավագործությունը: Այդ ժամանակ հայերն ընդլայնում են նաև առևտուրը:
Գնամլով ավելի բացահայտ են դառնում տիրապետող օրենքները: Վառում էին հայերի ունեցվածքը:
Այսպիսով Համիդի կառաարությունը գրոհի անցավ հայ ժողովրդի՝ առավել ևս գավառի առևտրական դասի դեմ:
Քրդախառն հայկական գավառներում սպանությունները սովորական բան էին դարձել: Քուրդ շեյխերը այդ գավառներում բնակվող հայերը բոլորովին քրդացել էին թե լեզվով թե սովորություններով:
1877-1878 թթ. կողոպտեցին շուրջ 1 միլիոն ռուբլու արժողությամբ ուտելիք, կահ կարասի, հագուստ, ոսկեղեն, անասուններ, թալանվեցին 19 վանքեր, սպանվեց 15000 հայ գյուղացի:
Սովը հնում էր Հայաստանը, մարդիկ մեռնում էին ամբողջ գյուղերով, շատերը ???? էին մնում: Թուղթը, աղերսագրերը, բողոքարկումները շատ փխրուն զենքեր դուրս եկան:
Հայության ըմբողտության առիթը տվեց օսմանյան կայսրությունը: Ռուս-թուրքական պատերազմի ամիսներին Համիդը քրդական ցեղապետերին բաժանել էր 20 հազար հրացան, վառոդ, ձիեր, հանդերձանք: Այդ հանգամանքը ոչ թե մեր ժողովրդի մեղքն էր, այլ դժբախտությունը, որը պարտադրում էր իշխող վարչակարգը: Զենքը պետք է վճռի և երբ զենքն արդար դատի և իրավունքի համար կշողա ազգերի ձեռքին: Ոի մեր ժողովուրդն առանց ազգային ինքնապաշտպանական բանակի չէր կարող թուրքական յաթաղանից ազատվել:
Կային խիզախներ, ովքեր կյանքի գնով բոլոր փակ դռները բացեցին: Անդրանիկը լինում է հերս Սասունում և ըմբոստ Տարոնում: Րաֆֆին և Պատկանյանը սկսեցին երիտասարդներին գաղափարապես, ապա նաև զենքով զինելու սրբազան գործը:
1894 թվականին հայ ազատագրական պայքարը Անդրանիկը ձգում էր դեպի Սասուն, 1815 թվականին կազմավորվում են երկու այլ խմբեր, որոնք աջակցություն էին ստանում Աղբյուր Սերոբից:
Աղբյուր Սերոբի սպանությունից հետո շարժման գլուխ անցավ Անդրանիկը: 1904 թվականին թուրքական 10 հազարանոց բանակը հարձակվում է սասունի վրա: Այրում են 120 տուն, կանանց և երեխաներին կենդանի թաղում են ձյան տակ: Անդրանիկի և Գևորգ Չաուշի գլխավորությամբ անցնում Վասպուրական:
1912 թվականին Բոիլղարիայի դրոշի տակ կռվելու են գնում Գարեգին Նժդեհը և Անդրանիկը:
1918 թվականին արդեն գեներալ մայոր Անդրանիկը 1000 քաջորդիների հետ մեկնում է կռվի հույսով և հավատքով լեցուն: Սակայն դրությունը կտրուկ փոխվում է և Կարսի անառիկ բերդն ընկնում է: Սարսափահար հայ ժողովուրդը բռնում է գաղթի ճանապարհը:
Գնալով խորանում են հակասությունները զորավարի և Հայաստանի հանրապետության ղեկավարության միջև: 1919 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին Անդրանիկը կանգնում է լինել չլինելու երկընտրանքի առջև: Ի վերջո Զորավարը 1922 թվականին հաստատվում է ԱՄՆ-ում՝ Ֆրեզնք քաղաքում:
1927 թվականի օգոստոսի 31-ին իր առանձնատանը մթության մեջ ընդամենը 62 տարեկան հասակում դադարում է բաբախել Հայոց զորավարի մեծ ու հայրենասեր սիրտը: 1928 թվականին նրա զինակիցները Զորավարի աճյունն ամփոփում են Փարիզի Պեռ Լաշեզ գերեզմանատանը:
Հավերժ փառք քեզ զորավար, հավերժ քո ազգին, քո արաժ գործին: Դու հայոց ազգի համար կմնաս որպես մի լուսավոր աստղ:
Նկարներն ըստ համարների
- Պետրոսյան Հովսեփ Թովմասի
- Պետրոսյան Լինա Խաչատուրի
- Հաբիբ քեռին կնոջ հետ Թուրքիա
- Հաբիբ քեռու ընտանիքը Թուրքիա
- Պետրոսյան-Երիցյան Արաքսու ընտանիք ԱՄՆ
- Պետրոսյան-Երիցյան Արաքսու թոռները ԱՄՆ
- Երիցյան Սերոբ –Արաքսի Ժունյա Լիբանան
- Պետրոսյան Հովսեփ Թովմասի Սամուելյան Կարապետ Պողոսի Իջևան նկ. Էջմիածին
- Երիցյաններ Սերոբ Աբրամի, Երիցյան Հովսեփ Աբրամի – թ եղբոր ընտանիք ԱՄՆ
- Հաննա Խաչոյի տունը ջրհեղեղի ժամանակ – Սիրիա, Հասաքե
- Սողոմոնի տները- Սիրիա, Հասաքե